Onderhoud van huwelikspartye na egskeiding en die beginsel van ‘skoon breek’

“The clean break principle after divorce has found resonance with our courts for many years.  The aim of this principle is to ensure that the parties become financially independent of each other as soon as possible after divorce.” (Uittreksel uit die hofsaak hieronder.)

Ons howe stel altyd die belange van kinders voorop wanneer huwelike tot ‘n einde kom. Onderhoudsbevele vir kinders word gevolglik aangepas om te verseker dat albei ouers hul verpligtinge om hul kinders finansieel te onderhou, nakom. Dit is wel gekoppel aan die huwelikspartye se onderskeie finansiële vermoëns en vir so lank as wat dit nodig is.

Die hantering van onderhoud tussen die eertydse huwelikspartye vereis 'n fyner balans. Tydens die bestaan van die huwelik het gades 'n "wederkerige plig" om mekaar te onderhou. Hoewel hierdie plig tot ‘n einde kom wanneer die huwelik beëindig word, het ons howe steeds 'n wye diskresie om 'n "permanente" of "rehabilitatiewe" onderhoud van die finansieel swakker eggenoot deur die finansiële sterker eggenoot te bepaal.

Kom ons kyk na 'n goeie voorbeeld van hoe hierdie diskresie in die praktyk toegepas word -

‘n Bittere egskeiding en 'n eis vir “permanente” onderhoud

• 'n Egpaar was “buite gemeenskap van goedere met die insluiting van die aanwas” met mekaar getroud.
  
  
• Toe hul egskeidingsaksie in die hof aangehoor is, moes die hof beslis oor verskeie geskille en oor bewerings en beskuldigings van wangedrag en misbruik, oor en weer.
  
  
• Ons konsentreer hierin op hoe die hof die vrou se aanspraak op “permanente onderhoud” en die man se (onwillige) teenaanbod vir 'rehabilitatiewe onderhoud' vir 'n beperkte tydperk uit ‘n regsoogpunt hanteer het.
  
  
• Ons moet onderstreep dat die onderhoudskwessie in hierdie spesifieke geval beslis is teen die agtergrond van omvangryke finansiële voordele wat ook aan die vrou toegeken is. Sy het 50% van die "aanwas" in die boedel ontvang, insluitend 'n huis, pensioen en annuïteite - dit wil sê dat sy die huwelik met 'n kapitale som geld verlaat het.
  
  
• Hangende die afhandeling van die egskeiding, het die vrou ‘n tussentydse onderhoudsbevel van R6,500 per maand gekry. Tydens die egskeidingsverhoor het sy aangevoer dat haar kans om ooit selfonderhoudend te word, beperk is as gevolg van haar ouderdom, gesondheid, verouderde kwalifikasie en beperkte blootstelling aan die arbeidsmark.
  
  
• Haar man het daarenteen aangevoer dat sy 'talle vaardighede, talente en die potensiaal het om werk te kry en 'n salaris te verdien om haarself te onderhou. Saam met wat sy uit die huwelikskverdeling gaan ontvang, sal dit meer as voldoende inkomste wees om haar selfonderhoudend te maak.” Verder sou hy oor twee jaar aftree en sou sy inkomste dan merkbaar afneem omdat hy dan van sy pensioen afhanklik sou wees.
  
  
• Voordat ons die regsbeginsels kan toepas, is dit belangrik om op die feitebevinding van die hof te wys. Die hof bevind dat die vrou inderdaad 'talle administratiewe vaardighede en talente het wat haar in staat stel om toekomstige werk te kry”, en dat daar geen mediese bewyse was wat daarop kon wys dat sy nie werk kon kry nie.

Die wet en die onderhoudsbevel

• Soos die Hof dit gestel het: “Die strewe na die skoon breek beginsel na ‘n egskeiding vind al jare lank aanklank by ons howe. Die beginsel het ten doel dat die partye so spoedig moontlik na egskeiding finansieel onafhanklik word van mekaar . Hierdie beginsel moet toegepas word met inagneming van die spesifieke omstandighede in elke geval en indien sulke omstandighede dit toelaat.”

• Volgens die hof is dit duidelik dat die partye die bande wil sny en dat hul wil hê dat die huwelik beëindig moet word. Onder hierdie omstandighede is die hof ook ten gunste daarvan dat ‘n skoon breek bereik moet word.

• Die hof se beslissing is die volgende: In ooreenstemming met die skoon breek beginsel wat deur ons hofuitsprake ondersteun word, is dit hierdie hof se plig om die eiseres toe te rus om onafhanklik van die verweerder te woon en om te fokus op die ontwikkeling en bemagtiging van haarself ten einde haar toekoms te verseker. In die omstandighede is die hof van mening dat die gepaste resultaat, naamlik die uiteindelike selfonderhoudendheid van die eiser, bereik sal word deur ‘n bevel vir tydelike rehabilitatiewe onderhoud. Die hof is verder van mening dat 'n ontleding van die rasionaal agter die toekenning van rehabilitatiewe onderhoud nodig is. Die periode word nie arbitrêr vasgestel nie. Dit skep die geleentheid vir die eiser om uiteindelik selfversorgend te word. Onder die omstandighede is ‘n tydperk van twee jaar met rehabilitatiewe onderhoud regverdig en gepas.” (Direkte vertaling met beklemtoning.)

• Die hof beveel dan dat die man vir 'n tydperk van 24 maande na die egskeiding rehabilitatiewe onderhoud van R8,000 per maand moet betaal. Hy moet ook sy gewese vrou op sy mediese fonds hou en al haar mediese onkostes betaal.